MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ JĘZYKA OJCZYSTEGO                      red.  I. Kłysińska-Łysek

MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ JĘZYKA OJCZYSTEGO

A nade wszystko szanuj mowę twą ojczystą.

Nie znać języka swego – hańbą oczywistą.

/Franciszek Ksawery Dmochowski/

21 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Święto to zostało ustanowione przez UNESCO w 1999 roku. Jego przesłaniem jest ochrona języków ojczystych, podkreślanie wartości edukacji językowej, chronienie różnorodności językowej, bezpośrednio związanej z problemem wymierania języków i kultur.

Dziś na świecie istnieje około 7 tysięcy żywych języków. W ciągu ostatnich 70 lat zaprzestano używania ponad 200 języków, a proces ten przyspieszył na przełomie XX i XXI wieku na tyle, że do końca tego stulecia może zniknąć niemal połowa używanych języków. Proces wypierania języka trwa zwykle nie dłużej niż przez trzy pokolenia,

W trosce o języki zagrożone UNESCO rozpoczęło program kontrolowania tego niekorzystnego zjawiska. W tym właśnie celu w 1996 roku opracowano po raz pierwszy Atlas Języków Zagrożonych, katalogujący informacje na temat 3000 języków używanych na świecie i zagrożonych wyginięciem. Katalog posługuje się pięciostopniową skalą zagrożenia, odzwierciedlającą stopień, w jakim dany język używany jest wśród członków społeczności. Wyróżnia po kolei:

- języki zagrożone – czyli takie, którymi posługują się wśród najmłodszego pokolenia tylko niektóre dzieci lub większość dzieci, ale w bardzo okrojonym zakresie (umożliwiającym co najwyżej komunikatywność);

- języki zdecydowanie zagrożone – językiem nie posługują się już w ogóle dzieci, jest używany przez pokolenie rodziców, dziadków;

- języki poważnie zagrożone – językiem posługuje się pokolenie dziadków lub pokolenie starsze od nich;

- języki krytycznie zagrożone – językiem posługuje się nieliczna grupa osób wśród najstarszego pokolenia;

- języki wymarłe – język nie jest już używany w ogóle.

Wraz ze śmiercią języka ginie nie tylko jedyna w swoim rodzaju uporządkowana struktura leksykalna i gramatyczna, ale także pewien sposób opisu świata, myślenia, podejścia do czasu i natury.

Czy wiesz, że:

v  Język polski należy do grupy języków zachodniosłowiańskich, wywodzi się z języka praindoeuropejskiego za pośrednictwem języka prasłowiańskiego.

v  Za najstarsze w języku polskim uchodzą dwa zdania: Daj ać ja pobruszę, a ty poczywaj (Daj, niech ja pomielę, a ty odpoczywaj) zapisane w Księdze henrykowskiej  oraz Biegajcie, biegajcie! (...) Gorze się nam stało! (Uciekajcie, uciekajcie! Spadło na nas wielkie nieszczęście!) zapisane w Rocznikach, czyli kronikach sławnego Królestwa Polskiego Jana Długosza.

v  Najstarszy druk w języku polskim ukazał się w 1475 r. we Wrocławiu. Były to trzy modlitwy katolickie Ojcze nasz, Zdrowaś Maryjo oraz Wierzę w Boga.

v  Pierwszy traktat o ortografii polskiej napisał w połowie XV wieku językoznawca i gramatyk Jakub Parkoszowic, który postawił sobie zadanie przystosowania alfabetu łacińskiego do oznaczania w piśmie głosek języka polskiego.

v  Pierwszym słownikiem całkowicie poświęconym językowi polskiemu był słownik Samuela Bogumiła Lindego wydany w Warszawie w latach 1807 – 1814.

v  W 1996 roku została powołana Rada Języka Polskiego, do zadań której należy rozpowszechnianie wiedzy o języku polskim, zajęcie stanowiska wobec przepisów ortograficznych i interpunkcyjnych, opiniowanie w spornych sprawach, związanych z używaniem języka polskiego oraz o formie językowej tekstów z dziedziny komunikacji publicznej, a także w kwestiach nazw proponowanych dla nowych towarów lub usług, wskazanie rozwiązań w zakresie stosowania języka polskiego w różnych dziedzinach naukowych i technicznych, opieka nad kulturą języka polskiego w edukacji.

Bardzo ważnym zadaniem jest podnoszenie świadomości językowej, kształtowanie poczucia odpowiedzialności za polszczyznę i jej użytkowników.

Pamiętajmy, że dbając o język ojczysty, dbamy o tożsamość kulturową.